| NOTATKi (ROŻNE) |
| 146 wymiarach. Załóżmy jednak, że nie zgadzamy się co do żadnego z tych możliwych wskaźni¬ków. Mimo to moglibyśmy jednak osiągnąć po¬rozumienie co do tego, czy kobiety są bardziej współczujące niż mężczyźni. Jest to możliwe dzięki wzajemnej wymienialności wskaźników. Zasada jest następująca: jeśli nie zgadzamy się w ogóle co do wartości tych wskaźników, jednym z rozwiązań byłoby zbadanie ich wszystkich. Załóżmy, że kobiety okazałyby się bardziej współczujące w kategoriach wszyst¬kich 100 wskaźników - wszystkich preferowa¬nych przeze mnie i wszystkich preferowanych przez ciebie. Moglibyśmy wówczas zgodzić się, że kobiety są bardziej współczujące niż m꿬czyźni nawet mimo braku zgody co do tego, co właściwie znaczy współczucie jako takie. Wzajemna wymienialność wskaźników oznacza, że jeśli kilka różnych wskaźników reprezentuje w określonym stopniu to samo po¬jęcie, będą one wszystkie zachowywać się tak, jak zachowywałoby się owo pojęcie, gdyby było rzeczywiste i mogło być obserwowane. Tak więc zakładając podstawową zgodę co do zna¬czenia słowa „współczucie", jeśli kobiety są ogólnie bardziej współczujące niż mężczyźni, powinniśmy móc zaobserwować tę różnicę przy użyciu jakiegokolwiek sensownego miernika współczucia. Jeśli z kolei kobiety są bardziej współczujące w oparciu o niektóre wskaźniki, ale nie w oparciu o inne, powinniśmy spraw¬dzić, czy te dwa zestawy wskaźników odpo¬wiadają różnym wymiarom współczucia. Znasz już podstawową logikę konceptualizacji i pomiaru. Dalsze rozważania zawierają głównie rozwinięcie i uściślenie tego, o czym przed chwilą przeczytałeś. Zanim przejdziemy do technicznego opracowania pomiaru, musi¬my jednak uzupełnić obraz konceptualizacji o kilka sposobów zapewnienia znaczeniu po¬jęć takich cech, jak standardowość, spójność i powszechność. Definicje realne, nominalne i operacyjne Jak już widzieliśmy, zaplanowanie i przeprowa¬dzenie badań społecznych wymaga od nas wy- jaśnienia ewentualnych nieporozumień co do pojęć i rzeczywistości. Logicy i uczeni uznali w tym celu za stosowne rozróżnić trzy rodzaje definicji: realne, nominalne i operacyjne. Pierwsza z nich stanowi wyraz reifikacji terminu. Jak ostrzega Carl Hempel: „Definicja «realna», wedle logiki klasycznej. nie jest wyrazem uzgodnienia znaczenia pewne¬go wyrażenia, lecz stwierdzeniem «zasadniczej natury» lub «cech istotnych* pewnego bytu. FVj jecie zasadniczej natury jest jednak tak niejasne że określenie to staje się bezużyteczne celów rygorystycznego badania". (1952. s. 6 ) Innymi słowy, próba określenia „realnego znaczenia pojęcia wiedzie nas na manowce bierzemy wówczas konstrukt za byt rzeczywisty Określanie pojęć w badaniach naukowi opiera się natomiast na definicjach nominalnych i operacyjnych. Definicja nominalna zostaje po prostu przypisana do danego terminu żadnych roszczeń co do tego, że stanowi odbicie „realnego" bytu. Definicje nominalnej arbitralne - gdybym chciał, mógłbym zdefiniować współczucie jako „wyrywanie piórek bezradnym ptaszkom" - mogą jednak być mniej bardziej użyteczne. Dla większości celów zwłaszcza dla celów komunikacji, ta ostatnia definicja współczucia byłaby raczej bezużyteczna. Większość definicji nominalnych star odbicie jakiegoś konsensusu, konwencji co i sposobu użycia danego terminu. Definicja operacyjna, jak sobie być przypominasz z poprzedniego rozdziału, precyzuje sposób pomiaru danego pojęcia -działania (operacje), jakie będziemy w tym i wykonywać. Definicja operacyjna jest rac nominalna niż realna, ma jednak tę zaletę, daje maksimum jasności co do znaczenia danego pojęcia w konkretnych badaniach, mgle nieporozumień i niejasności co „prawdziwego" znaczenia terminu możemy podać definicję roboczą na potrzeby naszego badania. Zajmując się w jakichś badaniach na przykład statusem społeczno-ekonomicznym (SSĘ), moglibyśmy po prostu stwierdzić, że będziemy |